Zachowek to roszczenie o zapłatę konkretnej kwoty. Pozew o zachowek, to w istocie pozew o zapłatę konkretnej kwoty, którą uprawniony powinien sam obliczyć i pamiętać by go dochodzić przed upływem terminu przedawnienia. Zachowek wymaga zatem aktywności. Poniżej jedno z ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego na gruncie prawa do zachowku:

Uchwała Sądu Najwyższego z 23 października 2019 r. w sprawie sygn. akt III CZP 23/19:

Dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do zachowku po nim, jeśli – w razie dziedziczenia testamentowego – zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku z ustawy.

Problem prawny wiązał się z testamentem Anny C. matki dwóch córek: Ewy i Magdaleny, w którym Ewa nie została powołana do dziedziczenia.

Stan faktyczny:

W 2010 r. pani Anna, matka i babcia zmarła.

Stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło na podstawie testamentu, w którym do całości spadku powołano Magdalenę – jedną z córek pani Anny.

Druga córka pani Anny – Ewa odrzuciła spadek, chociaż nie została powołane do dziedziczenia na podstawie tego testamentu.

Wszystko odziedziczyła druga córka pani Anny – Magdalena.

Wnuk pani Anny, syn Ewy dochodził zachowku, chociaż jego matka Ewa została wydziedziczona w testamencie pozostawionym przez panią Annę.

Orzeczenie:

Sąd Najwyższy decydując o uprawnieniu syna Ewy (wnuk pani Anny) do zachowku, orzekł, że dalszy zstępny spadkodawczyni (wnuk) nie jest uprawniony do zachowku po spadkodawcy, jeśli bliższa zstępna spadkodawcy (córka Ewa) złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Oznacza to, że jeśli matka odrzuciła spadek po swojej matce, choć nie była do niego powołana na podstawie testamentu, to jej syn (wnuk spadkodawcy) nie jest w miejsce matki uprawniony do zachowku po babce.