Odrębne podstawy nieważności testamentu własnoręcznego

Odpowiedzialność twórcy bloga
21 kwietnia 2018
Przegląd orzecznictwa
21 kwietnia 2018
Pokaz wszystkie

Odrębne podstawy nieważności testamentu własnoręcznego

W uchwale z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie sygn. akt III CZP 22/13 Sąd Najwyższy stwierdził, iż art. 945 i 949 Kodeksu cywilnego stanowią odrębne i niezależne od siebie podstawy nieważności testamentu (orzeczenie publikowane w Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna nr 11 z 2013 r.).

Zgodnie z art. 945 kc testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli lub pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści lub pod wpływem groźby.  Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Z kolei art. 949 § 2 kc brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Wskazane przepisy dotyczą dwóch bardzo podobnych, jednak nieco odmiennych stanów faktycznych.

W pierwszym przypadku testament sporządziła osoba niepoczytalna (lub pod wpływem istotnego błędu lub groźby), ale testament posiada datę. Taka sytuacja powoduje nieważność testamentu, ale można się na nią powołać najpóźniej 3 lata od dowiedzenia się o przyczynie nieważności, nie później jednak niż 10 lat od śmierci spadkodawcy. Później taka nieważność traci znaczenie, zgodnie z art. 945 § 2 Kodeksu cywilnego.

Natomiast w drugim przypadku testament daty nie posiada. Nieopatrzenie testamentu własnoręcznego datą, samo w sobie nie powoduje nieważności testamentu. Inaczej jest gdy brak daty wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co wzajemnego stosunku kilku testamentów (tak jest np. gdy w pewnym okresie spadkodawca był niepoczytalny, a nie można określić daty sporządzenia tego testamentu, w rezultacie testament mógł być sporządzone w okresie niepoczytalności). Taka sytuacja skutkuje nieważnością tego testamentu, niezależnie od tego 3 lub 10-letniego terminu. Można się na nią powołać zawsze. Podstawą jest właśnie art. 949 § 2 Kodeksu cywilnego.