Zasady odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych są odrębną od przewidzianej w Kodeksie cywilnym regulacją skutków niewykonania tego rodzaju zobowiązania. W zakresie reguł naprawiania szkody wyrządzonej pracodawcy przez pracownika, regulacja zawarta w Kodeksie pracy ma charakter wyczerpujący, co czyni niedopuszczalnym stosowanie w tym przedmiocie przepisów Kodeksu cywilnego, w tym art. 483 Kodeksu cywilnego, przewidującego możliwość zastrzeżenia kary umownej. Do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, ale tylko w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy, do których nie można zaliczyć odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.

Dopuszcza się natomiast zastrzeżenie kary umownej w umowie o zakazie konkurencji, łączącej strony po ustaniu stosunku pracy. Zawierając umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (art. 101¹ Kodeksu pracy) powstaje, objęty treścią stosunku pracy, pracowniczy obowiązek powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Za naruszenie tego obowiązku pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy, czyli bez kary umownej. Zgodnie z art. 101¹ § 2 Kodeksu pracy, pracodawca, jeżeli poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji może dochodzić jej naprawienia na zasadach określonych w art. 114-122 Kodeksu pracy.

Z kolei umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (tzw. klauzula konkurencyjna) wymaga innej wykładni. Odpowiedzialność pracownika za naruszenie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy (także odszkodowawcza) nie została bowiem uregulowana w Kodeksie pracy. Zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia nie dotyczy przecież pracownika, lecz byłego pracownika. Klauzula konkurencyjna nie jest jednak umową prawa cywilnego, lecz umową prawa pracy. Pozostaje w bezpośrednim podmiotowym i przedmiotowym powiązaniu ze stosunkiem pracy. Zawierana jest przez podmioty stosunku pracy, a zakaz konkurencji wynika z rodzaju świadczonej przez pracownika pracy. Tym samym do klauzuli konkurencyjnej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, ale nie wprost, lecz odpowiednio. W takiej umowie na czas po ustaniu stosunku pracy, dopuszcza się zastrzeżenie kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez byłego pracownika obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej. Podstawę prawną stanowi tutaj art. 483 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.